رانتبازی و توسعهبازی دو مفهوم مختلف هستند که به دو رویکرد متفاوت در تحقق توسعه اقتصادی و اجتماعی اشاره میکنند. در ادامه به تحلیل روتختی در ایران و بررسی این دو رویکرد خواهیم پرداخت.
رانتبازی یا همان “رانتگرفتگی”، به وجود آمدن و فعالیت در یک بازار با قصد به دست آوردن سود سریع و غیرعادلانه اطلاق میشود. این فعالیتها عمدتاً از طریق بهرهبرداری از قدرت و تأمین منافع شخصی صورت میگیرد. در این رویکرد، افراد با استفاده از نفوذ و رابطههای خاص خود، از مزایای مالی و سیاسی بیشتری در جامعه به دست میآورند.
از سوی دیگر، توسعهبازی به وجود آوردن بهرهبرداری زمینهای و گسترش روابط تجاری عادلانه در یک بازار اقتصادی اشاره دارد. در این رویکرد، توسعه و رشد اقتصادی بر اساس قوانین و دستورات عمومی و برای رفاه و توسعه جامعه، فردی یا گروهی مورد نظر نیست. در واقع، توسعهبازی در دستورکار قرار دادن عدالت اجتماعی و توزیع منصفانه ثروت و فراهم کردن بستری برای رقابت سالم و شفاف بر مبنای اصول اخلاقی و اقتصادی است.
در مورد روتختی در ایران، میتوان گفت که در سالهای اخیر، مفهوم رانتبازی و توسعهبازی هر دو در صحنههای مختلف قابل مشاهده هستند. در برخی صنایع و بازارها، به دلیل وجود قوانین و مقررات غیرعادلانه و نافعگرا، رانتبازی و بهرهبرداری غیرعادلانه از منابع عمده شده است. این منجر به عدم رقابت سالم، کاهش شفافیت و حفظ منافع شخصی بر خلاف رفاه عمومی میشود.
از طرف دیگر، در برخی بخشها به ویژه در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، توسعهبازی به صورت جدی پیگیری میشود. این شامل ایجاد بسترهای نوآوری، حمایت از استارتاپها، تسهیل فرآیند کسب و کار و ایجاد فرصتهای شغلی پایدار است. این رویکرد باعث توزیع خدمات و فرصتها به صورت عادلانهتر و ایجاد رقابت سالم در بازار میشود.
به طور کلی، توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار با ایجاد بسترها و شرایطی برای توسعهبازی، رقابت سالم و افزایش شفافیت و عدالت نیازمند سیاستها و قوانینی است که بر پایه اصول اخلاقی و اقتصادی ساخته شوند.